W aptece, w każdym sklepie, na każdej stacji benzynowej, możliwe do kupienia niemal w każdym miejscu.
Wiele z nich dostępnych jest bez recepty.
Skuteczne działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, a także przeciwgorączkowe.

Mowa oczywiście o niesteroidowych lekach przeciwzapalnych, czyli w skrócie NLPZ. Stanowią bardzo różnorodną grupę leków o szerokim działaniu, często jednak przyjmowanych nadmiernie i bez odpowiedniej kontroli.

Ich ogromna dostępność sprawia, że są stosowane na szeroką skalę. Polska znajduje się w czołówce krajów europejskich, jeśli chodzi o sprzedaż i stosowanie leków przeciwbólowych bez recepty.

Jak działają NLPZ?

Leki z tej grupy hamują proces powstawania czynników zapalnych i obniżających próg bólu. Jednak te substancje pełnią także inne, istotne role. Odpowiadają za prawidłową pracę nerek, wpływają na krzepliwości krwi oraz są odpowiedzialne za ochronę błony śluzowej żołądka. Zahamowanie tej ostatniej funkcji prowadzi do najczęstszego powikłania, czyli uszkodzenia żołądka w postaci choroby wrzodowej.

Kiedy działają NLPZ?

Mimo to NLPZ stanowią pierwszą linię w walce z bólem. Skuteczność wykazują w leczeniu bólów mięśniowych, pourazowych i po zabiegach chirurgicznych lub usunięciu zęba, ale także w nerwobólach, dyskopatiach, zespołach korzeniowych, bólach miesiączkowych, migrenie, kolce nerkowej i wątrobowej oraz bólach nowotworowych o słabym lub średnim nasileniu. W przypadku silnych bólów mogą być one łączone z innymi lekami lub metodami leczenia bólu.

Ze względu na swoje działanie przeciwzapalne są szeroko stosowane również w reumatologii, gdzie odgrywają istotną rolę w leczeniu objawów chorób reumatycznych. W przypadku takich schorzeń, jak reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa czy innych chorobach autoimmunologicznych z towarzyszącym zapaleniem stawów stanowią podstawową grupę leków.

Niektóre leki z grupy NLPZ znalazły także zastosowanie w innych przypadkach, niezwiązanych z bólem – np. kwas acetylosalicylowy stosowany w ostrym zawale oraz przewlekłej chorobie niedokrwiennej serca, czy też indometacyna w neonatologii.

Zaobserwowano także pewne powiązania ze zmniejszeniem ryzyka zachorowania na raka jelita grubego i chorobę Alzheimera w przypadku stosowania NLPZ, a szczególnie aspiryny, jednak te doniesienia wymagają potwierdzenia w badaniach klinicznych.

Jakie dawki NLPZ stosować?

NLPZ w ciąży

W związku ze zwiększonym ryzykiem krwawień i poronienia na początku ciąży oraz działaniem prowadzącym do zamknięcia przewodu tętniczego u płodu w ostatnich tygodniach, nie zaleca się stosowania tej grupy leków u ciężarnych.

Jakie są działania niepożądane NLPZ?

Niestety, leki z tej grupy są obciążone także ogromną ilością działań niepożądanych. Mogą być one szczególnie niebezpieczne dla osób z już obecnymi uszkodzeniami poszczególnych narządów oraz dla pacjentów przyjmujących równocześnie inne leki.

Najważniejszym i najpoważniejszym działaniem ubocznym jest wcześniej wspomniana gastrotoksyczność, czyli uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Długotrwałe stosowanie NLPZ może prowadzić do powstawania wrzodów i krwawień, zwłaszcza u osób starszych i obciążonych już obecną chorobą przewodu pokarmowego lub zaburzeniami krzepnięcia krwi.

Szczególną ostrożność należy także zachować w przypadku chorób nerek, ponieważ stosowanie NLPZ może wpływać na dalsze pogorszenie ich funkcjonowania.
U osób chorujących na astmę, dolegliwość mogą także zostać wywołane przez zastosowanie aspiryny lub innego NLPZ. Jest to tzw. astma aspirynowa.

Jak można zapobiegać gastrotoksyczności NLPZ?

• przyjmować NLPZ w trakcie posiłku,
• popijać dużą ilością wody,
• wybierać leki o mniejszym ryzyku uszkodzeń żołądka (np. deksketoprofen, nimesulid, celekoksyb),
• w niektórych przypadkach zastosować równolegle leki z grupy IPP (np. pantoprazol, omeprazol).

Nie jest konieczne rutynowe przyjmowanie IPP razem z NLPZ. Takie połączenie powinny stosować osoby w podeszłym wieku, długotrwale przyjmujące leki, a także z chorobą wrzodową lub zwiększonym ryzykiem krwawienia.

Stosowanie miejscowe

Skuteczne działanie NLPZ osiąga się także poprzez stosowanie ich miejscowo w postaci żelów, kremów, sprayów, a także plastrów na skórę. Takie podanie leku jest szczególnie zalecane w bólach pourazowych i przeciążeniowych lub stanach zapalnych. Ze względu na wchłanianie leku przez skórę, a nie przez przewód pokarmowy, pozwala także na ograniczenie szkodliwego działania względem żołądka.

Na co jeszcze należy uważać?

Ostatnią, choć nie najmniej ważną kwestią są interakcje z innymi stosowanymi lekami. NLPZ z innymi substancjami mogą zarówno obniżać, jak i wzajemnie nasilać swoje działanie oraz zwiększać ryzyko działań niepożądanych. 

Które leki wywołują najwięcej interakcji z NLPZ?

• leki wpływające na krzepliwość krwi (np. warfaryna i inne leki przeciwkrzepliwe),
• niektóre leki kardiologiczne stosowane w nadciśnieniu i niewydolności serca,
• leki przeciwdepresyjne,
• preparaty litu stosowane w psychiatrii,
• niektóre wyciągi roślinne i suplementy diety.

U osób starszych w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca często stosowana jest aspiryna w dawce 75 mg. Przy konieczności zastosowania innego NLPZ należy pamiętać o zachowaniu odstępu co najmniej 2h między przyjęciem leków, gdyż przy łącznym stosowaniu działanie przeciwkrzepliwe aspiryny może być niewystarczające.

Podsumowanie

NLPZ są świetną bronią w wcale z bólem tak długo, jak są stosowane we właściwy sposób. W przypadku większości leków występuje tzw. efekt pułapowy. Oznacza to, że po osiągnięciu pewnej maksymalnej dawki, dalsze zwiększanie ilości leków nie przynosi korzyści. Przynosi jednak działania niepożądane. Podobnie przy długotrwałym stosowaniu odpowiedź na lek może być słabsza niż byśmy tego oczekiwali. Dlatego tak ważne jest, aby przyjmować leki zgodnie z zaleceniami!

Komentuj, pytaj!

Zapraszam do pozostawiania komentarzy pod tym tekstem. Na Twoje pytania postaram się odpowiedzieć bezpośrednio lub przygotuję artykuł na dany temat. W ten sposób możesz pomóc nie tylko sobie, ale i innym osobom mającym podobne problemy lub wątpliwości.

Zobacz więcej

• Czym jest ból? – w tym artykule wyjaśniam co to jest ból, jak powstaje i co może szczególnie niepokoić
• W jaki sposób radzić sobie z bólem? – przeczytaj, aby poznać zasady leczenia zwiększającego jego skuteczność oraz dowiedzieć się jakie są możliwości, gdy leczenie nie działa

W przyszłym tygodniu opowiem nieco więcej o kolejnych dwóch lekach często stosowanych w walce z bólem – paracetamolu i metamizolu. Zachęcam do śledzenia bloga oraz informacji na Facebooku!