Każdy z nas wielokrotnie go odczuwał – to nieprzyjemne uczucie, czasami nieznaczne, a w innych przypadkach utrudniające codziennie funkcjonowanie. Ale czym tak naprawdę jest ból, jak powstaje, kiedy zacząć działać i jak sobie z nim radzić?

Jest to jeden z najczęstszych objawów, z którymi pacjenci zgłaszają się do gabinetu lekarza rodzinnego. Ból głowy, gardła, pleców, ucha… Zarówno miejsc, których dotyczą dolegliwości, jak i przyczyn oraz rodzajów bólu jest wiele. Podobnie wiele jest leków przeciwbólowych i metod radzenia sobie z nim. Jest też jednym z najczęściej zgłaszanych objawów w opiece paliatywnej. Na szczęście jest także objawem, z którym umiemy sobie radzić. Dlatego, jeśli boli, trzeba skonsultować się ze specjalistą.

Dlaczego boli?

Ból to subiektywne odczucie powstające w wyniku uszkodzenia receptorów bólowych, czyli tzw. nocyceptorów. Jest on doznaniem zmysłowym i emocjonalnym, a każdy z nas może odczuwać go na swój sposób, ze swoim progiem bólu.

W zależności od czasu trwania, dzielimy go na ostry – jeśli trwa krócej niż 3 miesiące oraz przewlekły – gdy dolegliwości występują powyżej 3 miesięcy. Leczenie może znacząco się różnić w obu przypadkach, ponieważ często różnią się ich przyczyny.

Ból może być objawem infekcji bakteryjnej i wirusowej, może powstawać w wyniku urazu lub po zabiegu operacyjnym, może rozwijać się na podłożu chorób mięśni i stawów, ale może także być pierwszym objawem poważnych schorzeń, w tym również choroby nowotworowej. Dlatego też nie należy lekceważyć dolegliwości bólowych.

Z bólem należy zgłosić się do lekarza. To do specjalisty powinna należeć ocena, co jest jego przyczyną. Nawet gdyby okazało się, że tej przyczyny nie można całkowicie usunąć lub wyleczyć, można skutecznie leczyć sam ból. To także zadanie dla lekarza. 

O co lekarz może zapytać?

• Co boli? Gdzie boli?
• Od jak dawna boli?
• Jak boli? Czy jest to ból kłujący/piekący/gniotący/ściskający? Czy można go porównać do czegoś innego, np. mrowienia?
• Czy ból jest stały? Czy nasilenie bólu się zmienia w ciągu dnia?
• Czy ból jest dobrze zlokalizowany? Czy można dokładnie określić gdzie boli, czy ból jest rozlany po całej okolicy ciała? 
• Co nasila, a co przynosi ulgę w bólu?
• Czy razem z bólem występują inne dolegliwości?

Pytania te nie są przypadkowe. Na ich podstawie może okazać się możliwe poznanie przyczyny bólu, co często jest warunkiem skutecznego leczenia dzięki zastosowaniu właściwej terapii.

Lekarz po dokładnym zebraniu informacji i zbadaniu pacjenta podejmie decyzję o rozpoczęciu leczenia. W przypadku podejrzenia poważniejszych przyczyn powodujących ból może także skierować na dodatkowe badania lub do poradni specjalistycznej.

Skala bólu

Do oceny nasilenia bólu oraz jego kontroli po rozpoczętym leczeniu lekarz może używać skali natężenia bólu. Pacjent słownie bądź poprzez wskazanie odpowiedniego miejsca na grafice określa, w jakim stopniu (w skali od 0 do 10) odczuwa swoje dolegliwości. Do najczęściej stosowanych skali należą:

Objawy alarmowe

Z bólem często powiązane jest pojęcie “objawy alarmowe”, tzw. red flags, czyli z angielskiego czerwone flagi. Co to oznacza? Są to objawy towarzyszące bólowi, przy których należy zachować szczególną ostrożność i jak najszybciej zgłosić się do lekarza, ponieważ mogą one świadczyć o poważnym problemie, wymagającym jak najszybszego działania.

W przypadku bólu głowy do takich objawów należą m.in.:

Natomiast przy bólu brzucha zaniepokoić mogą współwystępujące objawy:

• promieniowanie do pleców i kończyn
• zmniejszenie masy ciała
• zmiana rytmu wypróżnień
• krwawienie
• objawy pozajelitowe (np. gorączka, wysypka, bóle stawów)
• ból brzucha po podróży zagranicznej
• nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych
• ból u pacjenta <4 rż.

Prawo do leczenia bólu

Zgodnie z Ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta każdy chory ma prawo do leczenia bólu, bez względu na wiek, przyczynę bólu, czy też inne dolegliwości. Prawo takie przysługuje także kobietom w trakcie porodu. Obowiązkiem personelu medycznego jest w ramach możliwości zapobieganie powstawaniu bólu, odpowiednie leczenie, a także monitorowanie terapii.

W tej samej ustawie wyszczególnione jest również prawo do poszanowania intymności i godności w czasie kontaktu z pracownikami ochrony zdrowia, w tym także prawo do umierania w spokoju i godności.

Boli? Nie czekaj!

Jeżeli boli to znaczy, że coś się dzieje. Zwłaszcza, jeżeli trwa to dłuższy czas, nie ustępuje, pojawiają się dodatkowe objawy. Wiele osób żyje z przekonaniem „ja już tak mam”, które może być niesłuszne!

Zarówno nieleczony, jak i leczony w sposób nieprawidłowy ból może ulec tzw. chronifikacji, czyli utrwalenia bólu. Walka z bóle przewlekłym, trwającym długo jest trudniejsza, dlatego zacząć działaś szybko i uniknąć takiej sytuacji.

Podsumowanie

Długotrwający, nasilony ból jest sam w sobie chorobą i powinien być skutecznie leczony. Gdy dolegliwości bólowe nie ustępują, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, który na podstawie dokładnych informacji pokieruje dalszym leczeniem. Nikt z nas nie powinien żyć z przewlekłym, silnym bólem, ponieważ prowadzi to do zmian nie tylko w psychice, ale także w organizmie osoby cierpiącej.

Komentuj, pytaj!

Zapraszam do pozostawiania komentarzy pod tym tekstem. Na Twoje pytania postaram się odpowiedzieć bezpośrednio lub przygotuję artykuł na dany temat. W ten sposób możesz pomóc nie tylko sobie, ale i innym osobom mającym podobne problemy lub wątpliwości.

Zobacz więcej

Już wkrótce udostępnione na blogu zostaną kolejne materiały dotyczące radzenia sobie z bólem. Omówimy najczęściej stosowane grupy leków przeciwbólowych, ogólne zasady leczenia, a także możliwe działania uboczne terapii. Zachęcam do śledzenia bloga oraz informacji na Facebooku!