Zaparcia to utrudnione oddawanie stolca, często związane z bólem przy defekacji, zaburzeniami częstotliwości oddawania stolca i stolcem małym, twardym. Przyczyny zaparć są liczne. Szacuje się, że ten problem dotyka do 45% Pacjentów przyjmowanych do szpitala, na co dzień zaś towarzyszy nawet do 80% Chorych po 75 roku życia. W tym artykule rozpracowuję najczęstsze przyczyny zaparć i opisuję, jak sobie z nimi radzić.

Z tego artykułu dowiesz się:

1. Skąd biorą się zaparcia.
2. Jaką dietę stosować.
3. Jakie leki podawać w przypadku zaparć i jak je dawkować.

Zaparcia – jakie są przyczyny

Trudno wskazać na jedną najczęstszą przyczynę zaparć. Zwykle zaparcie jest efektem jednoczesnego działania różnych czynników. Z tego wynika, że i leczenie zaparć musi mieć złożony charakter i rzadko ogranicza się tylko do podania jednej tabletki/proszku/czopka. Leżenie, leki i zbyt mała ilość płynów, błędy w diecie. Te elementy występują zwykle w jakiejś kombinacji i powodują, że finalnie stolec jest rzadko, zbyt mały i twardy, a jego oddawanie przysparza Choremu bólu. Na dodatek część stosowanych leków powoduje zaparcia, zwłaszcza morfina.

Pamiętaj, że u osób starszych zmniejszenie częstotliwości oddawania stolca jest naturalnym procesem. U seniorów po 70 roku życia zdarza się, że stolec występuje nawet 1x w okresie 2 tygodni. Jeśli nie towarzyszy temu ból i nie ogranicza to funkcjonowania – wszystko jest ok.

Dieta w zaparciach

Zaparciom sprzyja dieta bogata w żywność wysoko przetworzoną, z małą zawartością błonnika. Błonnik jest składnikiem roślin, w tym zbóż. Spożyty przechodzi przez układ pokarmowy, dzięki czemu stolec ma większą objętość, jest bardziej nawodniony. Zalecenia dietetyków są proste, przy zaparciach należy stosować dietę bogatą w błonnik:

30-40 g błonnika na dobę = 300-400 g surowych owoców lub warzyw na dobę.

Cały kłopot zaczyna się jednak wtedy, gdy Chory nie chce lub nie może przyjmować takich ilości warzyw i owoców. Co w takiej sytuacji:

• Zadbaj o odpowiednią ilość wody w diecie.
  
• Zadbaj o podawanie posiłków płynnych lub półpłynnych (miksuj warzywa i owoce, w tym na przykład z kefirem/jogurtem naturalnym).
• Pomocne mogą okazać się otręby pszenne.
• Ogranicz słodycze. W tym zwłaszcza czekoladę.
• Zaczynaj dzień od szklanki wody niegazowanej z miodem, podawanej w temperaturze pokojowej.
  

Stosowanie leków w zaparciach

Zebrałem i omówiłem poniżej najważniejsze leki stosowane w leczeniu zaparć. Jednocześnie zwracam uwagę na kilka ważnych kwestii dotyczących stosowania tych preparatów w grupie Chorych terminalnie, w opiece paliatywnej.

Najlepszy efekt uzyskuje się stosując działania mieszane: nawadnianie, odpowiednią dietę i dobrze dobrane leki. Pamiętaj aby omówić dobór leków na zaparcia z lekarzem Chorego. Dobry efekt daje łączenie leków o różnym mechanizmie działania, np. makrogolu z gliceryną.

1. Makrogole – wiążą wodę, przez co powodują nawodnienie stolca. Jednocześnie oznacza to, że Pacjent musi dużo pić, gdy je stosuje. Tylko wtedy uzyskamy dobry efekt po ich zastosowaniu. Proponuję 1-2 saszetki co 1-2 doby, aż do uzyskania stolca. Potem podajemy preparat regularnie, w ilości dobieranej indywidualnie (1 saszetka co 2-3-4 dni).
2. Laktuloza – nie jest zalecana do stosowania w medycynie paliatywnej. Wymaga podania dużej ilości płynów (3-4 litrów na dobę) aby osiągnąć jakikolwiek efekt działania, dodatkowo często nasila dolegliwości bólowe brzucha. Jej słodki smak (syrop) jest zwykle źle tolerowany i wywołuje mdłości. Może spowodować kolkę jelitową. Wywołuje również gazy.
3. Senes – stymuluje układ pokarmowy, drażni śluzówkę przewodu pokarmowego. Bywa przydatna u Pacjentów z zaparciami po zastosowaniu morfiny. Uwaga: może zwiększać dolegliwości bólowe brzucha.
   
4. Bisakodyl – drażni śluzówkę przewodu pokarmowego i nasila perystaltykę, przez co powoduje wypróżnienie. Prawidłowo umieszczony czopek powinien wywołać stolec do 1 godziny.
5. Gliceryna w czopkach – powoduje zwiększenie poślizgu w jelicie, a także zmiękcza stolec. Może być bezpiecznie stosowana także u Chorych terminalnie
6. Wlewka fosforanowa (enema) – powinna być stosowana tylko przy zaleganiu stolca, jako ostatni opcja ratunkowa przed ręcznym wydobyciem stolca. Powinna być poprzedzona nawodnieniem Chorego (cała doba) i wykonana kolejnego dnia rano. Powoduje oczyszczenie się końcowego fragmentu jelita ze stolca.
   

Zwróć uwagę na średni czas działania leków. Nie zawsze jest tak, że uzyskasz u Chorego pożądany efekt natychmiast po ich podaniu. Czasy działania leków zebrałem dla Ciebie w tabeli:

Przykładowy sposób działania

Proponuję tutaj jak krok po kroku można zachować się w przypadku zaparcia. Jeśli stolca nie ma od dawna i Pacjent cierpi na dolegliwości z tego powodu skonsultuj się z lekarzem. Możecie zastosować następujący sposób działania:

1. Zacznij od podania bisakodylu doustnie lub w czopkach. W ten sam dzień rozpocznij podawanie zwiększonych ilości płynów, podaj kefir/jogurt naturalny/kwaśne mleko wraz z owocami/warzywami (zmiksowane). Taką dietę utrzymuj jak najdłużej.
   
2. Jeśli nie ma efektu, podaj czopek glicerynowy aby nawilżyć stolec.
   
3. Przy dalszym braku poprawy przez kolejne 3 dni podawaj makrogol. Pamiętaj o nawadnianiu.
   
4. Brak efektu? Wykonaj wlewkę doodbytniczą.
   
5. Brak efektu? Po konsultacji z lekarzem, wyłącznie po wcześniejszym znieczuleniu ogólnym lub po podaniu leków przeciwbólowych (morfina!) należy wykonać ręczną ewakuację stolca. Po jej skutecznym wykonaniu kontynuuj działania związane podawaniem leków i płynów aby utrzymać efekt.
   

Warto przeczytać

Paradoksalnie stosowanie dużej ilości leków na zaparcia może wywołać biegunkę. Jak sobie z nią radzić przeczytasz pod tym linkiem (kliknij aby przejść do artykułu o biegunce – wkrótce tutaj).

Komentuj, pytaj!

Zapraszam do pozostawiania komentarzy pod tym tekstem. Na Twoje pytania postaram się odpowiedzieć bezpośrednio lub przygotuję artykuł na dany temat. W ten sposób możesz pomóc nie tylko sobie, ale i innym osobom mającym podobne problemy lub wątpliwości.