Ustalenie, że nasz Bliski umiera jest niezwykle istotne. Ważne, by Chory mógł przekazać informacje o swoich preferencjach dotyczących dalszego postępowania. Umieranie to też czas, w którym należy zapewnić szerokie wsparcie psychologiczne.

Niestety nawet personel medyczny – lekarze czy pielęgniarki mają problemy z określeniem, iż faktycznie Pacjenci umierają.

Czy zbliżającą się śmierć można przewidzieć?

Wiadomo, że zły stan zdrowia stanowi istotny czynnik limitujący przeżycie Chorych. Jeśli kondycja Chorego jest zła, przeżycie to zwykle będzie krótsze niż 90 dni. Istnieje jednak zespół cech i objawów poprzedzających śmierć o kilka dni czy godzin. 

W związku z tym powinno się o nich informować Pacjentów i Ich Bliskich. Jednak aż 55 %  Bliskich osób umierających podaje, że nie uzyskało informacji od personelu  medycznego opiekującego się Chorym, o jego zbliżającej się śmierci.

Jakie są objawy zbliżającej się śmierci?

• Pogorszenie się stanu zdrowia – postępujące osłabienie i wyczerpanie organizmu. Pacjent wymaga wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności – spożywania posiłków, pielęgnacji czy załatwiania potrzeb fizjologicznych;

• Postępujące wyniszczenie organizmu ze spadkiem masy ciała;

• Nasilenie senności – wydłużenie okresu, kiedy Chory śpi, spędzanie we śnie większej części doby;

• Spadek zainteresowania Chorego tym, co dzieje się wokół;

• Spadek ilości przyjmowanych płynów i pokarmów;

• Trudności z przyjmowaniem nawet leków;

• Nasilenie objawów bólowych. 

Umieranie: cztery najważniejsze objawy

Spośród tych wszystkich objawów cztery mają bardzo istotne znaczenie. Są to:

• Nieopuszczanie łóżka;
• Stan przedśpiączkowy;
• Możliwość przyjmowania jedynie małych łyków płynów;
• Niemożność przyjmowania tabletek doustnie.

Jeśli dwa, spośród tych czterech, wystąpią, prawdopodobnie Chory nie przeżyje dłużej niż dwa dni. 

Umieranie a niepokojące dolegliwości bólowe

Wśród objawów zgłaszanych przez Chorych w ostatnich dnia i godzinach ich życia najbardziej niepokojące są dolegliwości bólowe. Często Pacjenci nie są w stanie dobrze wyrazić tego bólu. Trudniej też dobrać leczenie przeciwbólowe – lekarz ma niewiele czasu na jego intensyfikowanie. 

Na podkreślenie zasługuje również fakt, iż podawanie silnych leków przeciwbólowych, głównie opioidów niesie ze sobą zagrożenia natury etycznej. Pojawia się bowiem problem sedowania Pacjenta (to takie działanie, dzięki któremu Chory nie odczuwa bólu, ale zabieramy mu też możliwość komunikacji z rodziną, świadomości). 

Duszność 

Częstym objawem, występującym u Chorych jest nasilająca się duszność. Pacjent jest pobudzony. Przy spadku ilości tlenu w organizmie wymaga podłączenia koncentratora tlenu w warunkach domowych. Pojawia się również upośledzenie funkcjonowania ośrodka oddechowego. 

Rzężenie przedśmiertne

Występuje rzadziej niż się o nim mówi. Pojawia się u ok. połowy Chorych, poprzedzając śmierć. Wtedy to dochodzi do utrudnionego odkrztuszania zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych. Narasta osłabienie mięśni gardła, krtani i tchawicy. Efektem tego jest występowanie charakterystycznego dźwięku. Rzężenie nie ma wielkiego znaczenia dla samego Pacjenta. Jest jednak bardzo przykre dla Członków Rodziny, czy osób zgromadzonych wokół umierającego Chorego. 

Dość często można zmniejszyć nasilenie tych objawów, stosując odpowiednie leczenie. O podanie leków decyduje lekarz. Można również działać objawowo, wykonując czynności manualne: 

• Należy co jakiś czas obracać  Chorego;
• Trzeba odpowiednio układać go pozycji wysokiej lub półwysokiej.
• Warto również zadbać o zachowanie odpowiedniej temperatury otoczenia i wilgotności powietrza.

Umieranie a niepokój

Ostatnim z istotnych objawów, o których należy wspomnieć jest niepokój. Pojawia się on nawet na kilka tygodni przed śmiercią. Niepokój występuje u około 85% Chorych zbliżających się do okresu umierania. Wymaga przede wszystkim wsparcia psychologicznego i emocjonalnego. Można również stosować odpowiednie leczenie (leki uspokajające, przeciwlękowe). Lekarz z hospicjum domowego z pewnością pomoże Pacjentowi odpowiednio je dobrać. 

Warto zwrócić również uwagę na tzw. pobudzenie przedśmiertne. Często jest ono odczytywane przez rodzinę jako objaw pozytywny. Niestety nierzadko ma ono związek z samym procesem agonii i poprzedza śmierć. 

Ten artykuł był pomocny? Masz pytania lub wątpliwości. Zachęcam do pozostawienia swojego adresu e-mail – pomogę Ci w prowadzeniu opieki w warunkach domowych i powiadomię Cię o kolejnych tekstach na tym blogu. 

Literatura

Wpis powstał w oparciu o następujące źródła:

1. End of life issues, N. Sykes, European Journal of Cancer, 2008, 44: 1157-1162

Czytaj także

Umieranie zależy od płci

Krzyki i przekleństwa czy cisza? Czym jest dobre umieranie?