Jednym z najtrudniejszych pytań w opiece nad umierającym Chorym jest to dotyczące przetaczania krwi. Toczenie krwi może wydawać się dobrym sposobem na poprawienie czy przedłużenie życia, tym samym czasie jednak zwiększa ryzyko śmierci zupełnie przypadkowej, ot choćby w karetce transportującej Pacjenta do szpitala. Co robić? Przetaczać? Czy nie?

Czym jest przetaczanie krwi i co się przetacza

Przetaczanie krwi i jej składników jest z zasady zabiegiem ratującym życie. Można przetaczać tzw. krew pełną (uogólniając: wszystko co jest we krwi) lub wybrane elementy krwi (które wcześniej uzyskano z krwi pełnej pobranej w stacjach krwiodawstwa). Krew pełną toczy się rzadko – raczej staramy się uzupełniać we krwi tylko to, czego danemu Choremu brakuje.

Tymi brakującymi elementami mogą być krwinki czerwone – erytrocyty (preparat nazywa się KKCz: Koncentrat Krwinek Czerwonych), płytki krwi (KKP: Koncentrat Krwinek Płytkowych), krwinki białe – granulocyty (KG: Koncentrat Granulocytów), osocze (czyli wszystko co jest we krwi poza komórkami). Czasem także inne.

Przed przetaczaniem oznacza się grupę krwi i bada zgodność. Pacjent przyjęty na oddział jest kwalifikowany do przetaczania przez lekarza, zaś samo toczenie krwi jest nadzorowane przez personel medyczny. Pacjent podlega obserwacji przez 12 godzin po przetoczeniu.

Jeśli kiedykolwiek podawano Tobie lub Twoim Bliskim płyny dożylnie – przetaczanie krwi wygląda bardzo podobnie. Worek podwiesza się nad Chorym, zestaw podłącza się do żyły poprzez wkłucie (venflon) i podaje się z szybkością ok. 1 worek/30 minut. Chyba, że są wskazania do szybszego podawania (np. ostre krwawienie) – wtedy toczy się szybciej.

Zwracam uwagę, że wszystkie komórkowe składniki krwi (krwinki: czerwone, białe i płytki) mają swój czas życia. Na przykład krwinki czerwone żyją przeciętnie 120 dni – tyle działają. Ta informacja jest ważna – jeśli Chory nie produkuje własnych krwinek w wystarczającej ilości to toczenie krwi jest zawsze rozwiązaniem czasowym.

Jakie są wskazania do przetaczania krwi

Najogólniej można powiedzieć, że wskazaniem są jakieś „braki” we krwi u Chorego. Najczęściej u Chorych paliatywnie brakuje krwinek czerwonych – tych, które transportują tlen. Chorzy najczęściej tracą krwinki wskutek krwawienia (w tym z guzów nowotworowych) oraz w przebiegu leczenia (chemioterapii, radioterapii). Objawami są duszność, zmęczenie, upośledzenie koncentracji, zawroty głowy, senność, szybkie bicie serca (tachykadia).

Niedokrwistość dzielimy w zależności od stężenia hemoglobiny we krwi na:

• łagodną (u kobiet 10-12 g/dl, u mężczyzn 10-13,5 g/dl),
• umiarkowaną (8,0-9,9 g/dl),
• ciężką (6,5-7,9 g/dl),
• zagrażającą życiu (poniżej 6,5 g/dl). 

Najważniejsza wiadomość w tym wpisie jest następująca:

Przykładem może być anemia z niedoboru żelaza lub witaminy B12. W takiej sytuacji można podawać Choremu suplementy tych składników doustnie lub domięśniowo.

Powikłania toczenia krwi

Zdarzają się rzadko. Nie są jednak niemożliwe. Na powikłania są narażeni szczególnie Chorzy obciążeni innymi chorobami przewlekłymi. Wśród wczesnych powikłań występują reakcje hemolityczne (rozpad krwi), reakcje uczuleniowe, uszkodzenie płuc, sepsa. Objawami są zwykle skoki ciśnienia, gorączka, ból w miejscu wkłucia, ból klatki piersiowej, nudności i wymioty, zaburzenia oddychania. Najczęściej zdarza się jednak niegroźna na szczęście wysypka.

Późne reakcje po przetoczeniu są z punktu widzenia tego wpisu mniej istotne (czasem występują bowiem wiele lat po przetoczeniu krwi).

Techniczne aspekty toczenia krwi

Muszę zwrócić uwagę na kilka aspektów czysto technicznych aby dać Ci informację jak w ogóle wygląda organizacja toczenia krwi w warunkach polskiej opieki zdrowotnej:

• Przetaczanie krwi i jej składników odbywa się w szpitalu. Tylko! Nigdy w domu!
• Jeśli lekarz stwierdzi wskazania do przetaczania krwi z powodu zagrożenia życia (bardzo niskie wartości hemoglobiny) i występują objawy niedokrwistości – decyduje o wezwaniu karetki Pogotowia Ratunkowego, która zabiera Pacjenta do szpitala (zgodnie z prawem: do najbliższego). 
• Ponieważ każde przetaczanie krwi może odbywać się WYŁĄCZNIE w warunkach szpitalnych, Chory musi być do szpitala przyjęty. Jeśli nie mabezpośredniego zagrożenia życia, ale są wskazania do przetaczania – uzgadnia się przyjęcie planowe na oddział. Pacjent musi otrzymać skierowanie (np. od lekarza hospicjum domowego lub lekarza POZ). 
• Jeśli konieczny jest transport medyczny (np. Chory nie chodzi) to organizacja takiego transportu należy do zadań POZ: ustal termin przyjęcia na oddział i skontaktuj się z lekarzem rodzinnym Chorego w celu ustalenia transportu do szpitala. 
• Najczęściej oddziałem wykonującym przetaczanie krwi jest oddział ogólnointernistyczny, nie zaś oddział paliatywny. Miej tego świadomość – Chory będzie leżał z innymi Pacjentami oddziału internistycznego, w tym w okresie wzmożonych infekcji (październik-marzec) z Chorymi hospitalizowanymi z powodu infekcji dróg oddechowych. Jest to zawsze ryzyko dla Pacjenta paliatywnego. 

Przetaczanie krwi: tak czy nie? 

Przetaczanie krwi wiąże się z ryzykiem. To ryzyko to nie tylko wynik samego toczenia. Jak napisałem – cała procedura jest dla Chorego dużym obciążeniem. Transport do szpitala, hospitalizacja na oddziale, wypis i transport powrotny do domu. Trzeba dokładnie ocenić, czy korzyści z przetoczenia krwi przeważają nad ryzykiem zgonu np. w trakcie transportu.

Skonsultuj się dokładnie z lekarzem prowadzącym, omów inne możliwe scenariusze działania, porozmawiaj z Chorym o tym jaka jest jego wola. Pamiętaj aby podjęta decyzja szanowała stanowisko Twojego Bliskiego!

Warto przeczytać

O radzeniu sobie z objawami u Chorych umierających piszę w działach:

Domowa apteczka – jakie leki i preparaty stosować, kiedy. 

Narzędziownia umierania – jaki sprzęt jest potrzebny w domu gdy Bliski umiera. 

Zachęcam do przeczytania.

Komentuj, pytaj!

Zapraszam do pozostawiania komentarzy pod tym tekstem. Na Twoje pytania postaram się odpowiedzieć bezpośrednio lub przygotuję artykuł na dany temat. W ten sposób możesz pomóc nie tylko sobie, ale i innym osobom mającym podobne problemy lub wątpliwości.