Jak się umiera na raka płuc? Czego się spodziewać? Jak radzić sobie z dusznością, kaszlem, krwiopluciem? Czy można dalej palić papierosy i czy koncentrator tlenu nie wysadzi w powietrze mieszkania? Zapraszam do lektury tekstu, w którym główny temat to nowotwór płuc.

Z tego artykułu dowiesz się:

Nowotwór płuc

Jeden najczęstszych nowotworów złośliwych na świecie to nowotwór złośliwy (rak) płuc. W Polsce przeważnie dotyka mężczyzn i ma olbrzymi bezpośredni związek z paleniem. Na 100 osób z rakiem płuc 90 choruje z powodu palenia. Jeśli teraz palisz – reszta lektury tego tekstu da Ci pojęcie, co Cię czeka w przypadku nowotworu.

Zasadniczo raka płuc dzielimy na dwie grupy: nowotwór drobnokomórkowy (20% Chorych ma raka płuc, spośród nich dwóch lat nie przeżyje 90%) i niedrobnokomórkowy (80%).

Pierwsze objawy:

• kaszel,
• chrypka,
• ból klatki piersiowej,
• nawracające infekcje dróg oddechowych,
• odpluwanie krwistej wydzieliny.
  

Gdy przychodzi do mnie Pacjent i podejrzewam nowotwór płuc, zlecam wykonanie rtg klatki piersiowej (tylno-przednie i boczne) i wykonuję podstawową diagnostykę możliwą z poziomu gabinetu lekarza rodzinnego (przede wszystkim morfologię krwi). Kieruję również w trybie pilnym do poradni pulmonologicznej, gdzie wykonywane jest najczęściej CT (tomografia) klatki piersiowej, potem często badanie bronchoskopowe i popłuczyn z oskrzeli. Bronchoskopia, CT, PET i biopsja służą do określenia etapu zaawansowania choroby.

Rak drobnokomórkowyw chwili rozpoznania praktycznie nie daje się leczyć chirurgicznie, pozostaje radio- i chemioterapia, która niestety niewielu Pacjentom daje realne szanse na długie życie. Ponieważ w tym blogu skupiam się na opiece nad Chorymi u kresu życia nie będę tu omawiał możliwości leczenia. Skupię się na opiece paliatywnej – w wypadku tych Chorych rokowanie jest złe, należy szybko zadbać o odpowiednią opiekę domową.

Rak niedrobnokomórkowy przerzutuje później, często leczenie chirurgiczne jest w pełni możliwe. Radio- i chemioterapia może być stosowana przed i po zabiegu chirurgicznym.

Późne rozpoznawanie

Wiele przyczyn składa się na późne rozpoznawanie raka płuc. Przede wszystkim trudno jest Chorym określić, czy kaszlą z powodu palenia papierosów czy już może przyczyną jest nowotwór płuc. Często pierwsze objawy są traktowane jako błahe. Nawet odpluwanie krwi Chorzy potrafią sobie wytłumaczyć i przychodzą do mojego gabinetu dopiero po wielu miesiącach z krwiopluciem. Dlatego tak ważne jest zaprzestanie palenia – jest to najskuteczniejsza metoda na zapobieganie chorobie!

Ból u Chorych z nowotworem płuc

Ból u chorych na raka płuc rzadko dotyczy tylko okolicy klatki piersiowej. W pierwszej kolejności boli opłucna z powodu nowotworu, przerzutów i nacieku (np. na żebra) oraz z powodu obrzęku (płynu), który się zbiera w okolicy guza. Ten rodzaj bólu dobrze reaguje na podawanie leków z grupy NLPZ, głównie doustnie (pamiętaj o „osłonie” na żołądek). Pomagają też blokady nerwów miejscowo.

W dalszej kolejności bolą przerzuty. Głównie do kości. Mogą zdarzyć się złamania (tzw. patologiczne), w tym rąk, nóg i kręgosłupa. Pamiętaj o prewencji: schowaj dywaniki aby uniknąć upadków Chorego, przyczep meble do ścian, załóż uchwyty (zwłaszcza w toalecie).

W guzie Pancoast’a występuje silny ból neuropatyczny. Do jego zwalczania używa się morfiny i jej pochodnych. Warto wcześnie skonsultować się z poradnią leczenia bólu, np. w celu wykonania miejscowego leczenia (analgezji).

Duszność

Duszność jest jedną z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez Chorych. Jest bardzo męcząca dla Nich samych, dla Rodziny i Bliskich. Jest dużym stresem także dla personelu medycznego. O ile z bólem dość łatwo można sobie poradzić lekami, o tyle z dusznością ciężko wygrać.

Najważniejsze, co można zrobić to zapobiegać napadom duszności przez podawanie odpowiednich leków. Stosuje się preparaty wziewne (rozkurczają oskrzela, nawilżają drogi oddechowe), doustne, a także stosuje leki uspokajające. Dobrą metodą leczenia jest stosowanie krótkodziałającej (2-4h) morfiny – działa dwojako. Uspokaja duszność, zmniejsza ból. Stosuje się także sterydy.

Możesz Choremu pomóc:

• wietrząc pokój,
  
• zapewniając odpowiednią pozycję (zwykle siedzącą),
• zapewniając dostęp do koncentratora tlenu (czytaj więcej w artykule o koncentratorze),
• pomocne bywa nauczenie się technik relaksacyjnych,
• masowanie okolicy pleców w czasie napadu pomaga rozluźnić się mięśniom i uspokaja.
  

Kaszel

Bywa zaniedbywany i pomijany w leczeniu przez samych Chorych czy Ich Bliskich. Tymczasem jest jednym z najbardziej męczących objawów, utrudnia lub uniemożliwia spanie i funkcjonowanie w ciągu dnia. Nasila odczuwanie duszności. Oczekiwanie na kolejny napad kaszlu to dla Chorego ogromny stres.

Jak radzić sobie z kaszlem w domu?

1. Lekarz może podać leki hamujące ośrodek kaszlu. Uwaga, jednym z takich leków jest morfina (ta sama, która działa przeciwbólowo). Można więc uzyskać poprawę w zakresie bólu i kaszlu stosując ten sam preparat.
   
2. Można stosować nebulizacje:
   • z lignokainy (środek znieczulający) – podaje się 5 ml 2% lignokainy 4x/dobę,
   • leki rozkurczowe na drogi oddechowe (takie jak np. bromek ipratropium).
3. Przy zaleganiu wydzieliny w oskrzelach stosuje się mukolityki, leki które pozwalają się jej odkleić od oskrzeli. Stosuje się acetylocysteinę, erdosteinę, flegaminę lub ambroksol).
   
4. Można stosować podbiał z tymiankiem (np. w syropie).
   

Krwioplucie

Krwioplucie towarzyszy niemal wszystkim Pacjentom umierającym z powodu nowotworu płuc na którymś etapie chorowania. Można się go porządnie wystraszyć, zwłaszcza jeśli odpluwanie krwi się przeciąga. Cały kłopot polega na tym, że trudno jest odróżnić banalne podkrwawianie od sytuacji, gdzie istnieje poważne ryzyko dla Chorego. Porozmawiaj o tym z lekarzem prowadzącym, który indywidualnie oceni sytuację Chorego.

W leczeniu stosuje się leki zapobiegające krwawieniu lub je hamujące, głównie etamsylat (Cyclonamine 250 mg w tabletkach, stosowana zwykle 3-4x/dobę po 2 tabletki). Stosuje się również kwas traneksamowy (Exacyl).

Wyniszczenie. Kłopoty w jamie ustnej.

Wyniszczenie (kacheksja) jest bardzo częste. Postępująca utrata kolejnych kilogramów trwa zwykle od czasu rozpoznania nowotworu (a czasem nawet wcześniej). Apetyt spada. Spada zapotrzebowanie na kalorie. Często pomagają proste czynności domowe:

• schłodzenie podawanych posiłków,
• ich miksowanie,
• dodawanie do posiłków dodatków poprawiających kaloryczność (np. preparatu Protifar),
• stosowanie wysokoenergetycznych gotowych posiłków (np. z serii NutriDrink),
• jeśli są wskazania medyczne – stosowanie diety przemysłowej.
  

Jednym z częstszych kłopotów pojawiających się w związku z wyniszczeniem i chorobą nowotworową jest grzybica jamy ustnej. Pojawia się szczególnie często u Chorych na nowotwory płuc, u Chorych palących. Zwykle jest to kandydoza (infekcja grzybem Candica). Porozmawiaj z lekarzem na ten temat: można zastosować specjalne płukanki do jamy ustnej, gotowe preparaty do nawilżania jamy ustnej, a także leki przeciwgrzybicze. Zapobiegaj grzybicy przez odpowiednią toaletę jamy ustnej, mycie zębów, płukanie ust po posiłkach, zwłaszcza słodkich. Do mycia jamy ustnej możesz wykorzystać szczoteczkę (po jednej stronie włosie, po drugiej guma do mycia) lub gazik. Ananas do żucia lub papaja poprawiają nawilżenie jamy ustnej.

Inne problemy u Chorych na raka płuc

Wśród problemów, które mogą się pojawić u Chorych na nowotwory płuc, chciałem wspomnieć jeszcze kilku oraz od razu podpowiedzieć, jak radzić sobie z nimi w domu.

Papierosy

Mówiąc wprost: nie ma żadnego uzasadnienia, żeby Chorem zabronić palić dalej w terminalnej fazie choroby. Po prostu nie ma takich danych medycznych. Nie ma solidnych podstaw do stwierdzenia, że Choremu będzie lepiej, gdy umierając rzuci palenie. Uznaje się, że jeśli Chory ma mieć korzyść z zaprzestania palenia – powinie mieć prognozę przeżycia dłuższą niż 3 miesiące.

Zadaj sobie jedno pytanie: jaki jest teraz najważniejszy element leczenia? Jeśli odpowiedź brzmi: godna, spokojna, wolna od bólu śmierć – na tym się skup. Jeśli Chory palił całe życie (a pracowałem z Pacjentami, którzy umierali mając 70 lat, palili od 15. roku życia), co zyskasz próbując odebrać Mu papierosy? Stres? Krzyk? Raczej nie poprawę stanu ogólnego.

Od razu zaprzeczę też, że palenie zmniejsza dolegliwości bólowe. U palących przewlekle tak się po prostu nie dzieje. Widzę jednak wyraźnie, że palący Chorzy odczuwają redukcję napięcia i stresu. Zgłaszają po wypaleniu kolejnego papierosa uczucie ulgi, poprawę.

Jeśli Chory jest w stanie, a do tej pory jeszcze tego nie zrobił – sugeruję powolne zmniejszanie ilości wypalanych papierosów. Jednak jeśli nie jest w stanie tego zrobić, jeśli mówi że „palenie go uspokaja” (tak twierdzi 61% umierających Chorych) albo jest namiastką dawnego życia (daje mu poczucie wolności, w tym od choroby, od łóżka, od zależności od Ciebie) – nie wyrywaj mu papierosów z rąk. Zastanów się nad dołączeniem do leczenia nikotyny w plastrach, to ułatwi kontrolę palenia.

Jest też aspekt ruchowy palenia, którego nie należy ignorować. Wielu palących Chorych opuszcza łóżko „na dymka” przez co dłużej pozostają w ruchu, aktywni.

I jeszcze jedno – nie da się wysadzić w powietrze budynku poprzez palenie w pobliżu koncentratora tlenu. Stężenie tlenu w powietrzu w pokoju, gdzie jest koncentrator jest takie samo jak wszędzie indziej. Tylko lokalnie, w okolicy ustnika/wąsów/maseczki koncentratora jest więcej tlenu. Nie pal więc mając na twarzy czy szyi założoną maseczkę koncentratora. Ale nie musisz go wywlekać do drugiego pokoju jeśli chcesz zapalić. Wyłącz go, to wystarczy. Uwaga: przy butlach z tlenem nie palimy!

Komentuj i udostępniaj!

Zaprasza do pozostawiania swoich pytań, wątpliwości i sugestii. Zachęcam do kontaktu także na facebooku (oficjalna strona bloga oraz grupa zamknięta). Jeśli uważasz, że ten artykuł może być pomocny Twoim znajomym – podziel się nim!

Bibliografia:

• The effects of alcoholism and smoking on advanced cancer patients admitted to an acute supportive/palliative care unit. Mercadante S1,2,3, Adile C4,5,6, Ferrera P4,5,6, Casuccio A, Support Care Cancer. 2017
  

Warto przeczytać:

Zachęcam do sięgnięcia do innych artykułów dotyczących tematu umierania w przebiegu nowotworu płuc. O technicznych aspektach piszę tutaj:

• artykuł o duszności (kliknij aby przejść do artykułu),

• artykuł o podawaniu leków doustnie (kliknij aby przejść do artykułu),
  
• artykuł o koncentratorze tlenu (kliknij aby przejść do artykułu).